Hamilelikte Beslenmenin Bebeğe Etkileri

Hamilelik sırasında annenin beslenmesi, doğum sonucunun ve bebeğin sağlığının önemli bir belirleyicisidir. Hamilelik öncesi ve hamilelik sırasındaki beslenme yetersiz besin alımı bebeğin gelişimini ve hatta yetişkin yaşamında hastalık oluşumunu etkileyebilmektedir.

Birçok toplumunda anne beslenmesi yetersiz veya aşırı olabilmektedir. Anneler gelişmekte olan bebeklerinin büyümesine yardımcı olmak için yüksek miktarda çok yüksek kalorili besinler tüketme, yüksek miktar takviye alma eğilimi gösterebilmektedir. Tam tersi olarak annenin hamilelik öncesi yetersiz kalori almış olması ya da yüksek kilo alımını engelleme amaçlı yetersiz kalori alımı da görülebilmektedir. 

Hamilelikte yetersiz ve kötü beslenme; spontan düşükler, ölü doğumlar, neonatal ölümler, düşük doğum ağırlıklı bebekler doğmasına neden olmaktadır. Farklı araştırmalar hamileliğin ilk dönemlerinde yetersiz besin alımının bebeklerin ileri süreçlerde Tip 2 diyabet ve obeziteye eğilimli olma, koroner kalp hastalığı riskini arttırdığını göstermiştir.

Hamilelik sırasında doymuş yağdan yüksek ya da yüksek kalorili bir diyet tüketimi yetişkinlikte insülin direnci, diyabet, hipertansiyon ve obezite gibi sonuçlara neden olabileceği görülmüştür. Çarpıcı bir şekilde hamilelik sırasında annenin yüksek yağ alımının sonraki iki nesilde meme kanseri riskini arttırdığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Ek olarak yüksek kalorili beslenen, vücut kitle indeksi yüksek hamilelerin gestasyonel diyabet, hipertansiyon, sezaryen doğum yapma riski daha yüksek olarak belirlenmiştir.

Kalori alımın da ötesinde hamilelikte yetersiz veya yüksek miktar folik asit, demir, çinko, B₁₂ magnezyum, omega yağ asitleri gibi mikro besin ögesi alımı da çok önemlidir.

Annenin beslenmesi ile biriken demirin büyük bir kısmı bebeğin kan hücrelerinin oluşumu için kullanılırken kalan kısmı bebek ve plasenta için gerekmektedir. Folik asit yetersizliği bebekte Nöral Tüp Defekti anomalisine neden olabilmektedir. Çinkodan kısıtlı beslenen annelerin bebeklerinde zamanla yüksek kan şekeri ve insülin hormonuna daha düşük bir hassasiyet gösterdikleri görülmüştür.  Düşük B₁₂ değerlerine sahip annelerin bebekleri ilerleyen yaşlarda değişken bağışıklık fonksiyonları ve yüksek tansiyon görülebilmektedir. Doğumdan önce annenin yeterli omega yağ asidi alımının 4-7 yaşındaki bilişsel fonksiyonlar, görme keskinliği, bebeklik dönemindeki uyku durumu, alerjeniteye yatkınlığı azalttığı bilinmektedir. Ayrıca anne karnındaki bebeğin beyin ağırlığının %60’ını yağ asitleri oluşturmakta ve bunun da yarısı omega 3 yağ asitleri, yarısı omega 6 yağ asitlerinden oluşmaktadır. Tüm bu mikro besin ögeleri bebek için büyük bir önem taşımakta ve hamilelikte de yeterli ve doğru tüketimi elzemdir.

Hamilelikte alkol tüketimi de üzerinde durulması gereken önemli bir konudur. Gebelikte alkole maruz kalan bebeklerin ileri dönemde öğrenme zorluğu, bellek sorunları, depresyon ve psikoz gibi problemlerle karşılaştığını gösteren araştırmalar yapılmıştır. Özellikle hamileliğin 2. yarısında alkol, sinir hücrelerinin faaliyetini yavaşlatmaktadır.

Kafein alım oranı da hamilelikte beslenme sürecinde en çok araştırılan konulardan biridir. 100 mg/gün kafein alımını ilk trimesterde spontan düşük riskini arttırmakta, 500 mg/gün kafein alımı bebeğe toksik etki yapmaktadır. Bu yüzden tüketim miktarına dikkat edilmelidir. Elde edilen araştırma verileri hamileler için 100-200 mg kafein alımının güvenli olduğunu göstermiştir.

Tatlandırıcı içeren yiyecek ve içecekler ve gebelikte tüketimi konusunda araştırmalar devam etmektedir. Sakkarin ve Asasülfam-K gibi tatlandırıcıların plasenta ile bebeğe geçtiği bilinmektedir ancak hamilelerde etkileri ile ilgili uzun süreli etkilerine karşın çalışma ve veriler kısıtlıdır. Bu yüzden annelerin tatlandırıcı içeren ürünlerden uzak durmaları önerilmektedir.

Besin ögesi içeriği haricinde hamilelikte beslenme özellikle ilk dönemlerde bebeğin gelişiminin yanında lezzet tercihi ve erken çocukluk döneminde gıda kabulünü de etkileyebileceğini göstermektedir.

Lezzet ve koku algısı anne karnında gelişmekte ve işlev kazanmaktadır. Buna bağlı olarak hamilelik sırasında annenin yiyecek seçiminin rahim içi tat ve kokuya maruz bırakımının potansiyel bir etkisi olarak çocuğun besin tercihini etkileyebileceği düşünülmektedir.

Sonuç olarak tüm hamilelik boyunca anne beslenme miktarı ve besin alımı oranlarına dikkat etmeli ve doğru planlanmalıdır. Hamilelikte besin ögesi miktarları için https://www.evolvia.com.tr/makaleler/hamilelikte-beslenme/linkine tıklayıp ayrıntılı bilgi alabilirsiniz.

Referans:

1. Arlı, Mine, et al. “Anne ve çocuk beslenmesi.” Pegem Atıf İndeksi (2017): 1-233.
2. Roseboom, Tessa J., et al. “Coronary heart disease after prenatal exposure to the Dutch famine, 1944–45.” Heart 84.6 (2000): 595-598.
3. Ravelli, Anita CJ, et al. “Obesity at the age of 50 y in men and women exposed to famine prenatally.” The American journal of clinical nutrition 70.5 (1999): 811-816.
4. Dumortier, O., et al. “Different mechanisms operating during different critical time-windows reduce rat fetal beta cell mass due to a maternal low-protein or low-energy diet.” Diabetologia 50.12 (2007): 2495-2503.
5. Prentice, Andrew M., and Sophie E. Moore. “Early programming of adult diseases in resource poor countries.” Archives of disease in childhood 90.4 (2005): 429-432.
6. Persson, Lars Åke, et al. “Effects of prenatal micronutrient and early food supplementation on maternal hemoglobin, birth weight, and infant mortality among children in Bangladesh: the MINIMat randomized trial.” Jama 307.19 (2012): 2050-2059.
7. Carlsen, K., et al. “Association between whole-blood polyunsaturated fatty acids in pregnant women and early fetal weight.” European journal of clinical nutrition 67.9 (2013): 978-983.
8. George, Lindsey A., et al. “Early maternal undernutrition programs increased feed intake, altered glucose metabolism and insulin secretion, and liver function in aged female offspring.” American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology 302.7 (2012): R795-R804.
9. Sinclair, Kevin D., et al. “DNA methylation, insulin resistance, and blood pressure in offspring determined by maternal periconceptional B vitamin and methionine status.” Proceedings of the National Academy of Sciences 104.49 (2007): 19351-19356.
10. Jou, Ming-Yu, Bo Lönnerdal, and Anthony F. Philipps. “Maternal zinc restriction affects postnatal growth and glucose homeostasis in rat offspring differently depending upon adequacy of their nutrient intake.” Pediatric research 71.3 (2012): 228-234.
11. Scholl, Theresa O., and William G. Johnson. “Folic acid: influence on the outcome of pregnancy.” The American journal of clinical nutrition 71.5 (2000): 1295S-1303S.
12. Kuczkowski, Krzysztof M. “Caffeine in pregnancy.” Archives of gynecology and obstetrics 280.5 (2009): 695-698.
13. Hanson, James W., Ann Pytkowicz Streissguth, and David W. Smith. “The effects of moderate alcohol consumption during pregnancy on fetal growth and morphogenesis.” The Journal of pediatrics 92.3 (1978): 457-460.